Danas je Svjetski dan spavanja!
“JEDNAKOST SNA ZA GLOBALNO ZDRAVLJE”
Svjetski dan spavanja, obilježava se od 2008. godine pod pokroviteljstvom Svjetskog društva koje proučava medicinske aspekte sna, s ciljem podizanja svijesti o poremećajima spavanja.
Ove godine Svjetski dan spavanja obilježava se 15.marta pod sloganom “Jednakost sna za globalno zdravlje.”
Svjetski dan spavanja je prilika da se promoviše zdravlje sna zajedno sa hiljadama drugih stručnjaka i zagovornika zdravlja spavanja.
Koliko kvalitetan san utiče na naše zdravlje i blagostanje, pitali smo zaposlene u našoj ustanovi, doktora Mila Jevtića, specijalistu psihijatrije i master psihologa i transakcionog analitičara-praktičara, Ognjena Pjana.
Mile Jevtić, specijalista psihijatrije, istakao je:
Spavanje je periodični i privremeni prekid budnosti u kome je motorna inaktivacija skoro potupna, svijest o spoljašnoj sredini maksimalno redukovana, pri čemu je povišen prag reaktivnosti i refleksne nadražljivosti. Može se definisati i kao stanje smanjene percepcije i reagovanja na spoljašnje draži koje je fiziološko, reverzibilno i rekurentno i koje je praćeno složenom kombinacijom bihejvioralnih (hrkanje, mrmljanje..) i bioloških procesa (izmjena disanja, rada srca, sekrecije hormona, termoregulacije.).
Ono protiče u relativnom kontinuumu, a elektrofiziološki pokazatelji (polisomnogram) omogućavaju uvid u cikličnu organizaciju spavanja. Ta cikličnost spavanja podrazumjeva da se ono odigrava u epizodama: REM (Rapid Eye Movement)-paraoksalno brzotalasno spavanje praćeno brzim pokretima očiju i sanjanjem i NREM- sporotalasno spavanje.
Sanjanje se odvija tokom REM faze. Buđenje iz REM faze u većini slučajeva omogućava sjećanje na snove, dok buđenje iz NREM faze veoma rijetko. Psihodinamski, sanjanje je sigurnosni ventil koji kompenzuje postisnuta nagonsko-emocionalna reagovanja ili prevenira nedaekvatne reakcije u budnosti. Frojd je smatrao da samo snovi koje se ponavljaju imaju određeni značaj u tumačenju. Psihofiziološke teorije vide snove kao složen integrativni proces dnevnih iskustava (uglavnom vizuelnih) u smislu selekcije i trajnog fiksiranja određenih informacija. Teorije učenja pretpostavljaju da se tokom sanjanja, nova iskustva porede sa starim i tako se izdvajaju potrebni sadržaji koji se pamte.
Kriterijumi normalnog spavanja se odnose na uobičajno spavanje u određenom uzrastu i određenim uslovima. Odrasle odobe spavaju u prosjeku 6-8 sati noći, ali postoje i zdrave osobe koje spavaju 3-4 sata svake noći (kratki spavači), 8-10 sati (dugi spavači) ili spavaju dvofazno (popodne i noću). Pored dužine spavanja, veoma je važan i kvalitet (efikasnost) spavanja koji podleže subjektivnoj proceni.
Poremećaj spavanja u mnogim slučajevima predstavlja jedan od simptoma nekog drugog poremećaja, bilo mentalnog ili tjelesnog. Kada su u pitanju primarni poremećaji spavanja, mogu se podijeliti na disomnije i parasomnije. Disomnije su primarno psihogena stanja kod kojih je dominantan poremećaj u dužini, kvalitetu ili u ciklusu spavanje-budno stanje, a u čijoj osnovi se nalaze emocionalni uzročnici. Primeri su insomnija (nezadovoljavajući kvalitet i kvantitet spavanja), hipersomnija (pretjerana pospanost tokom dana i napadi spavanja) i poremećaj ciklusa spavanje-budno stanje. Parasomnije su nenormalna epizodična zbivanja koja se dešavaju tokom spavanja, koja su u djetinjstvu uglavnom povezana sa razvojem, a u odraslih su dominantno psihogena. Primeri su hodanje u snu (somnabulizam), noćni strahovi i noćne more.
Dijagnoza poremećaja spavanja se postavlja kroz standardni psihijatrijski intervju kojim se utvrđuje da li je poremećaj spavanja akuta (prolazna, reaktivna) smetnja ili hronično (ponavljano, trajno) stanje. Takođe, koriste se i specijalni upitnici za ocjenu kvaliteta spavanja, opšti somatski i neurološki pregled, kao i konsultativni (ORL, internistički) pregledi, psihološko ispitivanje, laboratorijske i toksikološke analize i polisomnografija (EEG, EOG, EMG).
Opšte terapijske mjere se odnose na savjete i postupke iz domena higijene spavanja i pretpostavljaju stvaranje odgovarajućih uslova i komfora spavanja: ventilacija, temperatura, ležaj, kao i prirodne postupke i fizioterapijske procedure za uspostavljanje i održavanje budnosti tokom dana i obrnuto, relaksacione postupke i rituale u toku popodneva i večeri u cilju pripreme za spavanje (izbjegavanje, kafe, alkohola i drugih stimulanasa, velikih količina tečnosti). Psihoterapijski postupci imaju ulogu u otklanjanju emocionalnog zastoja (uklještene emocije) kroz neverbalne, indirektne psihoterapijske postupke. Preporučuje se autogeni trening, medicinska hipnoza, relaksacione tehnike, muzička terapija, senzitivni trening, meditacija, joga. Poslednja linija tretmana bi trebalo da bude medikamentozno lečenje koje podrazumjeva upotrebu hipnotika isključivo u dozama i trajanju po savjetu ljekara.”
Ognjen Pjano, master psiholog i transakcioni analitičar-praktičar, otkrio nam je koliki uticaj manjak sna ima na čovjekovo psihičko funkcionisanje:
“Širenje svijesti o značaju psihičkog života, briga o mentalnom zdravlju, kao i rad na prevenciji mentalnih poteškoća donijeli su svakodnevno oslobađanje od stigmi i negativnih predrasuda koje su se vezale za ovo, temeljno, ljudsko pravo; pravo na dostojanstven život gdje se o mentalnim poteškoćama može slobodno razgovarati, gdje se one ne moraju sakrivati zbog straha od osuđivanja i izolovanja iz društva. Takođe, ta svijest je donijela i mogućnost da se psihičke tegobe i poteškoće mogu adekvatno tretirati od strane stručnjaka, u prvom redu psihijatara i psihologa.
Kao važna stvar se ističe i rad na mentalnom zdravlju i kada ne postoje poteškoće.
Spavanje je, takođe, ljudska aktivnost koja značajno utiče na mentalno zdravlje te zahtjeva brigu i njegu, odnosno mentalnu higijenu.
Kao bitno se ističe usklađen ritam i struktura vremena u funkcionisanju čovjeka. To znači da smo obezbjedili dovoljan broj sati za spavanje i to u vremenu koji je predviđen za san.
Manjak sna ili poteškoće koje se javljaju i utiču na prekid ritma spavanja mogu imati štetan uticaj kako na čovjekov emocionalni život (razdražljivost, ljutnja, nizak prag tolerancije na frustraciju), tako i na otežano kognitivno funkcionisanje (pažnja, koncentracija, pamćenje). Dugotrajne poteškoće u spavanju mogu ozbiljno narušiti čovjekovo psihičko funkcionisanje.
Sa druge strane, snovi koje sanjamo su u psihoanalizi dobili značaj i od Frojdovog izdanja knjige Tumačenje snova, oni se smatraju važnim pri upoznavanju sa nesvjesnim, tj. onim stranama ličnosti koje su skrivene i samom čovjeku. Ukoliko imamo snove koji se ponavljaju, koji su nam teški, snove o kojima ne bismo ni da mislimo nakon buđenja, ili ako se interesujemo za njihovo značanje kako bismo spoznali sami sebe, psihoanaliza i psihoanalizi bliski psihoterapijski modaliteti mogu predstavljati mjesto na kojima možemo dobiti profesionalne odgovore.
Događaji vezani za navedeni dan uključuju rasprave, prezentacije obrazovnih materijala i izložbe koje se odvijaju širom svijeta i putem interneta. U sudjelovanju proslave je uključeno otprilike 70 zemalja s ukupno nešto više od 150 događaja.
Širite vijest o zdravlju spavanja na Svjetski dan spavanja i pomozite da se podigne svijest o spavanju.
Delegati širom svijeta predstavljaju slogan Svjetskog dana spavanja 2024. “Jednakost sna za globalno zdravlje!”
NE ZABORAVITE – KVALITETAN SAN JE OSNOVA DOBROG ZDRAVLJA!
