Rehabilitacija i resocijalizacija, mr sc. Dara Janković dipl. pedagog i andragog
Svaka rehabilitacija započinje i završava resocijalizacijom što znači povratak u dinamiku grupe koja upravo podrazumijeva pravilno rezonovanje u pogledu poimanja vlastite odgovornosti i sigurnosti za nova postignuća. Rehabilitacija je dio programa resocijalizacije, čiji je osnovni zadatak stvaranje pozitivne interakcije između pokidanih veza porodičnog, radnog miljea i društva u cjelini. Resocijalizacija se temelji na povratku „socijalnog učenja”.
Kako smo već istakli proces rehabilitacije i resocijalizacije su neodvojivi i prepliću se. Nemoguće je o ovim procesima govoriti kao o zasebnim cjelinama. Resocijalizacija psihijatrijskih pacijenata,ili lica smještenih u kazneno-popravne ustanove predstavlja ponovno uključivanje u društvene procese putem prevaspitanja ranijih obrazaca odnosa sa socijalnom sredinom, kao i uz eventualnu pomoć odgovarajućih društvenih uticaja. Pretpostavlja prethodnu lošu prilagođenost, zbog koje je i nastala potreba za resocijalizacijom. Resocijalizacija kao proces ima za cilj prihvatanje društvenih normi i vrijednosti koje su tim normama zaštićene, odnosno izmjenu stavova i navika (Krstić, 1988).
U suštini radi se o socijalizaciji kao procesu tokom kojeg društvo oblikuje uvjerenja, stavove, očekivanja, ponašanja (Vasta i sar., 2005), odnosno proces u kojem jedinka uinterakcijisasredinom u kojoj živi usvaja znanja, vještine, navike, stavove, vrijednosne i druge spoznaje (Knežević – Florić, 2006) ili najjednostavnije podruštvljovavanje osobe (Munjiza, 2015), tj. devijantne ličnosti koja je izvan tokova društveno prihvatljivog načina ponašanja. U tom procesu resocijalizacija predstavlja nastojanje da se, primjenom individualizacije tretmana prema ličnosti pojedinca, uklone činioci devijantnog ponašanja i da se štićenik (bilo da je u pitanju lice u kazneno-popravnoj ustanovi ili Zavodu) nakon tog boravka prilagodi društvenoj zajednici. Ciljevi socijalizacije i resocijalizacije su isti s tim što je socijalizacija put izgrađivanja i formiranja ličnosti, dok proces resocijalizacije zahtijeva razgradnju i promjenu pogrešnih društvenih normi i pravila i najzad njihovu transformaciju u formiranje društveno prihvatljivog ponašanja (Knežević Florić, 2006).
Pored toga, kao cilj resocijalizacije istaknuti su socijalna adaptacija i prilagođavanje ličnosti društvenim normama, ali i njeno prevaspitavanje. Prevaspitavanje bi rezultiralo promjenom ponašanja i poštovanjem društvenih normi i pravila ponašanja. Štićenik bi takvo ponašanje prihvatio kao jedino ispravnoi to prvenstveno zbog lične dobrobiti (Sulejmanov, 1997).
Resocijalizacija se postiže primjenom tretmana koji je u stanju da izmjeni njihovu ličnost, njihova shvatanja o vrijednostima i stavove prema njima u društvu uopšte, njihov stil života i rada, navike i težnje, a samim tim i njihovo ponašanje u društvu. To znači da tretman treba da polazi od individue, od strukture ličnosti, od njenih ličnih svojstava – bioloških, psiholoških i psiho-socijalnih (Macanović, 2008).
Rehabilitaciona nastojanja dio su kompleksnog tretmana tako da je rehabilitacija zahtjevan, kompleksan i složen proces (Liberman, 1988). Dugi boravci u ustanovama zatvorenog ili poluotvorenog tipa dovode do stvaranja tzv. „institucionalnog sindroma” ili „hospitalizma” (Barton, 1959, Gofman, 1961), koji karakteriše: apatija, pad inicijative, izolovanost, smanjenje interesovanja, submisivnost, smanjenje mogućnosti ekspresije osjećanja, gubitak individualnosti, deterioracija u navikama, higijeni i opštim standardima. Sve to predstavlja kočnicu resocijalizacije.
Zadatak socijalne rehabilitacije je da djeluje na nivo socijalnog funkcionisanja i da stimuliše jačanje i povećanje socijalnih sposobnosti ovih osoba. Na taj način omogućeno je njihovo osposobljavanje za vraćanje i aktivno uključivanje u društvenu zajednicu.
Rehabilitacija je primarno modifikacija ponašanja i stavova kroz program aktivnosti i odnosa koji obezbjeđuju mogućnost za adaptivno ponašanje. Ličnost je kompleksan entitet i u obzirse moraju uzeti svi njeni aspekti – fizički, emocionalni, kognitivni, socijalni i ekonomski problemi prilikom planiranja rehabilitacije.
Cjelokupan članak možete pogledati na linku ispod:
